14 студзеня 2024 - 50 гадоў з дня заснавання ансамбля "Харошкі"
14 студзеня 2024 - 50 гадоў з дня заснавання ансамбля "Харошкі"
Да ўвагі гледачоў прадставяць гістарычны харэаграфічны спектакль «Полацкі сшытак». Танцавальныя нумары ставіла яшчэ ў 1980-я гады мастацкі кіраўнік ансамбля Валянціна Гаявая. Музычнай асновай сталі нотныя запісы беларускай свецкай музыкі XVI-XVII стагоддзяў, выяўленыя ў бібліятэцы Ягелонскага універсітэта ў Кракаве. Гледачы ўбачаць танцуючую шляхту Вялікага княства Літоўскага, гараджан, рамеснікаў, вандроўных акцёраў, валацугаў і жабракоў...
У балетнай зале падрыхтоўка да канцэрту ідзе поўным ходам. Сабраліся музыканты аркестра, вакалісты, танцоры і педагогі-рэпетытары. Кіруе творчым працэсам народная артыстка Беларусі Валянціна Гаявая.
- Шырэй круг, шырэй, вы ж у сукенках будзеце, - кажа яна артысткам, якія кружацца ў танцы пад гукі старадаўняй музыкі. Вытанчаныя плыўныя руху зачароўваюць. Да дам далучаюцца кавалеры.
Пасля кожнага нумара танцорам даюць некалькі хвілін на адпачынак - аддыхацца і папіць вады. І вось яны зноў ліха вырабляюць па. Кожная харэаграфічная пастаноўка - міні-спектакль са сваімі героямі і сюжэтам.
Ад позірку Гаявой не выслізгвае ні адна дэталь. Яна ўважліва сочыць за рухамі артыстаў, ціхенька паляпвае ў такт музыцы і дае каштоўныя рэкамендацыі танцорам і музыкам. У аркестры, дарэчы, ёсць гарманісты, цымбалісты, скрыпачы, гітарысты, духавікi, бубначы. У некаторых нумарах маюцца вакальныя партыі.
- Харэаграфічная пастаноўка нараджаецца з музыкі. Спачатку шукаю кампазіцыі, працую з выканаўцамі, потым спрабую пластыку, рухi. Падключаецца мастак, разам з якім ствараем касцюмы. Раней працавала з Юрам Піскуном, цяпер са сваім сынам Аляксеем, - тлумачыць Валянціна Іванаўна. - На сцэне важна узнавіць вобраз эпохі, паказаць гісторыю нашай краіны. У мяне залаты фонд - 65 нумароў!
Можна толькі здагадвацца, як нялёгка ёй было паказваць на сцэне палацавыя балі ў часы, калі шляхту лічылі ворагам народа, аднаўляць беларускія абрады, традыцыі, фальклор з дапамогай народна-сцэнічнага танца. Але кіраўніку ансамбля ўдалося дабіцца прызнання, і «Харошкі» грымелі на ўвесь Савецкі Саюз, гастралявалі па свеце. Цяпер для Гаявой важна захаваць аўтарскія пастаноўкі для будучых пакаленняў.
У балетнай трупе каля 50 танцоўшчыкаў, сярод якіх і нядаўнія выпускнікі навучальных устаноў, і тыя, хто стаяў ля вытокаў «Харошак». Захапленне выклікае заслужаны артыст Беларусі Фёдар Балабайка, які ў 70 гадоў працягвае танчыць. Артысты балета старэюць павольна, бо нездарма кажуць: рух - жыццё. А фізічныя нагрузкі ў іх каласальныя!
- У нас вельмі траўманебяспечная прафесія. Бываюць расцяжэння, частыя неўралгіі. Перад кожнай рэпетыцыяй праводзіцца балетны трэнаж. Трэба падрыхтаваць мышцы і ўвесь арганізм да сур'ёзнай работы. Толькі пасля адпрацоўваем танцавальныя нумары, выпраўляем памылкі, развучваем новыя партыі, ставім трукі. Калі артыст не гатовы фізічна, ён не зможа раскрыцца на сцэне, данесці да гледачоў энергію танца, - лічыць педагог-рэпетытар заслужаная артыстка Беларусі Святлана Кашталаппва-Патаповіч.
Яна сама 27 гадоў танчыла ў «Харошках», была першай салісткай ансамбля, а цяпер трэніруе калег.
- На рэпетыцыі ідзе не толькі творчы працэс, але і разумовы. Заўсёды прашу танцаваць музыку. Артыст у харэаграфіі - гэта танцор, акцёр і музыкант. Калі ўсё гэта збіраецца ў адным чалавеку, атрымліваецца патрэбны вобраз. За гэта і люблю сваю прафесію, - працягвае суразмоўца.
- Знайсці такіх людзей складана ?
- Так. У нашу прафесію пры цяперашняй цяжкай фінансавай сітуацыі прыходзяць толькі закаханыя ў танец па-сапраўднаму. У моладзі не адразу ўсё атрымліваецца, але мы, рэпетытары, дапамагаем таленту раскрыцца.
Артыстка балета Ірына Грушова запэўнівае, што шматгадзінныя трэніроўкі ў радасць, хоць і даюцца цяжка.
- Я нядаўна выйшла з адпачынку па доглядзе за дзіцём. Кожны дзень рэпетырую: трэба аднавіць форму і зразумець, на што здольная. Мне зараз цікавая не толькі харэаграфія, але і акцёрскае майстэрства. Танец - гэта мова рухаў, напоўненых эмоцыямі і сэнсам. Падабаецца, што танцуем гістарычныя, фальклорныя нумары, дзе паказаны розныя эпохі, сацыяльныя пласты. Можна прымерыць розныя вобразы, адкрыць для сябе нешта новае. Адчуць час і характар герояў дапамагаюць касцюмы, хоць у іх танцаваць складаней, - кажа яна.
Касцюмы у «Харошак» - сапраўдныя творы мастацтва, якія маюць не толькі мастацкую, але і этнаграфічную каштоўнасць. На складах захоўваецца каля 6 тыс. (!) раскошных нарадаў, упрыгожаных вышыўкай і аплікацыяй. Загадчыца косцюмернай Ніна Сошка, у мінулым артыстка ансамбля, распавядае, што для кожнага нумара свае адзенне, абутак і галаўныя ўборы.
- Кожная рэч беражліва захоўваецца. Зараз рыхтуемся да святочнага канцэрта: трэба будзе ўсё пагладзіць, акуратна разважыць, пры неабходнасці нешта адрамантаваць. Падчас выступаў дапамагаем артыстам пераапранацца, - адзначае яна.
Шкада, у «Харошак» няма дэкарацый, пра якія так марыць В. Гаявая. Марыць яна і пра ўласную сцэну, але пакуль даводзіцца кожны раз шукаць пляцоўку для выступаў. Хоць «Харошкі» - жаданы госць у любым зале.
У гэтым годзе выступалі ў Крамлёўскім палацы, на сцэне культурнага цэнтра МДУ імя М. В. Ламаносава, у Літве, з аншлагамі гастралюем па гарадах Беларусі. Велізарная праца праведзена на II Еўрапейскіх гульнях: выступілі генеральным падрадчыкам арганізацыі культурнай праграмы Вёскі спартсменаў. Прынялі ўдзел больш чым у 30 канцэртах у фан-зонах і закрытых мерапрыемствах для замежных гасцей, - распавядае дырэктар ансамбля Аляксандр Мікіта. - У Вялікім тэатры Беларусі гледачоў чакае яркае ўяўленне. Адбудзецца прэм'ера нумару «Купальская сюіта». У адной праграме аб'яднаем традыцыйную і сучасную беларускую культуру, народны і акадэмічны танцы. На сцэну выйдуць і артысты Вялікага - для нас гэта цікавы досьвед супрацоўніцтва.
А. Мікіта паведаміў: у 2020 годзе запланаваны канцэртны тур па гарадах Расіі, а таксама выступленне ў Каралеўскім оперным тэатры Маската ў Амане.
Здымкі Паўла Русака
